Εμπιστοσύνη και Δυσπιστία στις ανθρώπινες σχέσεις

Πιο πολύ από ποτέ, ζούμε σήμερα μία εποχή «δυσπιστίας». Πιο πολύ από ποτέ, μέσα σε μία γενικότερη σύγχυση, αμφισβητούμε την καλοπροαίρετη πρόθεση των ανθρώπων, αντιθέτως αναδεικνύεται μία γενικότερη δυσπιστία ότι «το καλό» υπάρχει. Είτε σε επίπεδο κοινωνικών ομάδων, είτε σε επίπεδο ανθρώπινων σχέσεων. Κάποιος μας φέρεται με καλοσύνη και αναρωτιόμαστε σε θέση άμυνας, ποια μπορεί να είναι τα βαθύτερά του κίνητρα. Η οικονομική δυσχέρεια οξύνει την δυσπιστία των ανθρώπων, καθώς βλέπουν παραδείγματα επιδίωξης του κέρδους με μεγαλύτερο ζήλο. Και η δυσπιστία έτσι γενικεύεται «καίγοντας» μαζί και τα χλωρά κλαδιά, την αμφισβήτηση της καλής πρόθεσης…

Διαβρώνοντας τις ανθρώπινες σχέσεις

Είναι αλήθεια πως ότι δείχνει καλό, δεν είναι και πάντοτε, αλλά μπορεί να πρόκειται για προβολή μιας επιθυμητής εικόνας προς τα έξω. Πολλοί άνθρωποι διαπιστώνουν σήμερα, ακόμη και σε φιλικές τους σχέσεις, ότι το πραγματικό ανθρώπινο ενδιαφέρον «μειώνεται», καθώς η εργασία πια απαιτεί περισσότερο χρόνο. Το μυαλό μας όμως, όταν βιώνουμε μία αρνητική εμπειρία από έναν άνθρωπο, γενικεύει τον φόβο ότι η απογοήτευση μπορεί να έρθει από παντού…και η δυσπιστία είναι η αναμενόμενη άμυνά του. Αν για παράδειγμα μας δαγκώσει ένας σκύλος, το μυαλό γενικεύει τον φόβο σε όλους τους σκύλους, όχι μόνο σε αυτόν που μας δάγκωσε.

Ακόμη και στις σχέσεις, τα δύο φύλα συχνά θεωρούν ότι το άλλο επιδιώκει την επιφανειακή σχέση, καθώς βλέποντας με τα δικά του μάτια ο καθένας την συμπεριφορά του άλλου, θεωρεί ότι είναι δύσκολο κάποιος να θέλει να επενδύσει σε κάτι σταθερό στην εποχή της αβεβαιότητας…

Βλέπουμε τριγύρω μας επίσης ανθρώπους εκνευρισμένους, ευερέθιστους από το άγχος της καθημερινότητας. Γι αυτό ευθύνεται ένας μηχανισμός άμυνας που διαθέτει το μυαλό μας για θετικούς λόγους βασικά. Ο μηχανισμός της "μετάθεσης" αναφέρεται στην «μετατόπιση» σκέψεων, συναισθημάτων, άγχους, από την πραγματική τους αιτία, σε κάτι πιο «χειροπιαστό», για παράδειγμα ψυχοσωματικά συμπτώματα που μας κάνουν να φοβόμαστε για την υγεία μας και να «ξεχνάμε» το πραγματικό θέμα που μας αγχώνει, συχνά ασυνείδητα.

Η κλασική εικόνα του ανθρώπου που επιπλήττεται από το αφεντικό του, στη συνέχεια πάει σπίτι του και τα βάζει με τη γυναίκα του, έπειτα, για να ξεσπάσει, κατσαδιάζει τα παιδιά του και μετά κλωτσάει το σκύλο, είναι ένα κλασικό παράδειγμα. Ο ευερέθιστος οδηγός που μπορεί να «ξεσπάσει» το καθημερινό του άγχος σε άλλους οδηγούς, δείχνει πόσο σημαντικό είναι να συνειδητοποιούμε την πραγματική αιτία του άγχους μας, και να μην «τρωγόμαστε» με τον συνάνθρωπό μας. Η ένταση που νιώθουμε από την πιεστική καθημερινότητα σήμερα, έχει οξύνει ιδιαίτερα το άγχος το οποίο είναι πολύ εύκολο να «ξεσπάσει» κάπου αναίτια ή να μας «ψυχράνει» ως ανθρώπους.

Μήπως όμως μπορούμε να αντιμετωπίσουμε αυτή την δυσπιστία που φουντώνει την αίσθηση μοναχικότητας των ανθρώπων ακόμη και όταν υπάρχει πλήθος τυπικών συχνά, κοινωνικών επαφών;

Μπορούμε να ξεπερνούμε τις απογοητεύσεις από ανθρώπους που δεν μας φέρθηκαν καλά, με το να προσπαθούμε παρ όλα αυτά να μην γενικεύουμε σε όλους τους ανθρώπους τα αρνητικά χαρακτηριστικά που συναντήσαμε; Αντίθετα, με το να ρισκάρουμε να ξαναεμπιστευτούμε, «συγχωρώντας» ότι δυσάρεστο συναντήσαμε, θεωρώντας το εξαίρεση και όχι κανόνα;

Θεωρείται λανθασμένα ότι οι άνθρωποι που φέρονται με άσχημο ή κακό τρόπο, είτε στις σχέσεις τους είτε γενικότερα, έχουν επίγνωση της συμπεριφοράς τους, των σκέψεων και των συναισθημάτων τους, αυτό που ονομάζουμε εναισθησία. Έτσι αυτός που “πληγώνεται” για παράδειγμα, θεωρεί ότι αυτός που τον πλήγωσε, έχει συνείδηση του τι έκανε και ότι “επέλεξε” να το κάνει. Εδώ φαίνεται η τάση που έχει ο καθημερινός άνθρωπος ως καθημερινός ψυχολόγος να θεωρεί ότι οι και οι άλλοι “βλέπουν με τα δικά του μάτια”. Ότι έπραξαν με απόλυτη συνείδηση και βούληση. Οι πράξεις των ανθρώπων όμως, μπορεί να έχουν συνειδητά ή και κρυφά ασυνείδητα αίτια μαζί. Δέχομαι κάποιον να μου συμπεριφέρεται με ψυχρό τρόπο γιατί έτσι φερόταν ο πατέρας στην μητέρα μου. Ή θεωρώ ότι ο θυμός κάποιου που ξεσπά αφορά εμένα προσωπικά, καθώς δεν γνωρίζω τα άγχη που αντιμετωπίζει , και ο ίδιος πιθανά δεν συνειδητοποιεί πώς αυτά τον φθείρουν. Δεν πρέπει να απογοητευτούμε από τους ανθρώπους σκεπτόμενοι ειδικά πόσα επηρεάζουν σήμερα, την συμπεριφορά τους.

Όταν μας έχουν «τραυματίσει» ψυχικά, δεν αναρρώνουμε εκτός αν κατανοήσουμε και συγχωρέσουμε…Ο θυμός μας φθείρει…Η συγχώρεση δεν αλλάζει το παρελθόν, αλλά “μεγαλώνει” το μέλλον..(“ελευθερώνοντας” το μυαλό από το να ξαναζεί δυσάρεστες μνήμες και αρνητικά συναισθήματα από αυτές).