Ενα αστέρι των μυστικών βρετανικών υπηρεσιών, ένας πράκτορας της «Ιντέλιτζενς Σέρβις», ο David Balfour , έδρασε στην Ελλάδα, μεταμφιεσμένος σε ορθόδοξο Ελληνα ιερέα, με το ψευδώνυμο «πατέρας Δημήτριος», που ιερουργούσε στο παρεκκλήσιο του «Ευαγγελισμού».
Η ιστορία του είναι αποκαλυπτική και παραπέμπει στις πιο τολμηρές ιστορίες μυθιστορημάτων κατασκοπίας.
Ο Μπάλφουρ - Δημήτριος σύμβουλος του άλλου σκοτεινού ανθρώπου, του Ρεξ Λίπερ, ως στέλεχος των αγγλικών μυστικών υπηρεσιών, προετοίμασε συστηματικά τη δράση του στην Ελλάδα.
Ο Ριζοσπάστης κυκλοφορούσε με πρωτοσέλιδο τίτλο «Δαυίδ Μπαλφούρ ή ο Πάτερ Δημήτριος». Η κεντρική φωτογραφία του πρωτοσέλιδου ήταν χωρισμένη στα δύο. Στη μια πλευρά απεικονίζονταν ένας παπάς και στην άλλη ένας μεγαλόσωμος μεσήλικας καλοντυμένος κύριος. Το αποκαλυπτικό κείμενο – καταπέλτης για τον ρόλο αυτού του άνδρα, υπέγραφε η ιστορική μορφή του ΚΚΕ και διευθυντής του Ριζοσπάστη εκείνη την εποχή, Κωνσταντίνος Καραγιώργης. Ο παπά Δημήτρης και ο David Balfour ήταν το ίδιο πρόσωπο, που είχε μόνο μια αποστολή. Να συλλέξει πληροφορίες για λογαριασμό της βρετανικής Ιντέλιτζεντ Σέρβις, της οποίας εκτελούσε χρέη σταθμάρχη στην Αθήνα.
Η στρατολόγηση του Μπαλφούρ
Ο David Balfour γεννήθηκε στις 20 Ιανουαρίου του 1903. Καταγόταν από καλή οικογένεια. Είχε σπουδάσει στα πανεπιστήμια της Πράγας, του Σάλτσμπουργκ, της Ρώμης και μετέπειτα των Αθηνών. Μιλούσε αγγλικά, γαλλικά, ιταλικά, γερμανικά, ρωσικά, πολωνικά και ελληνικά και αργότερα έμαθε και τουρκικά. Ήταν ο ιδανικός νέος για στρατολόγηση στις μυστικές υπηρεσίες.
Το πέρασμα του κατασκόπου από το Άγιο Όρος
Η ταραγμένη δεκαετία του ’20, έκανε πολλές χώρες της Ευρώπης να αναδιοργανωθούν και να ενισχυθούν με νέο αίμα. Στα τέλη της ο Μπαλφούρ έγινε δόκιμος μοναχός στο τάγμα των Βενεδικτίνων.
Οταν γνώρισε την Ορθόδοξη Θεολογία, έφυγε από το μοναστήρι. Ασπάσθηκε την Ορθοδοξία στη Λιθουανία και το 1932 πήγε στο Άγιο Όρος και έμεινε στο Ρωσικό Μοναστήρι και στα Καντουνάκια.
Ελαβε το όνομα Δημήτριος και εξέφρασε την επιθυμία να εγγραφεί στη Θεολογική Σχολή Αθηνών. Πέρασε ένα εξάμηνο αυστηρής απομόνωσης στο Άγιον Όρος. Οι μοναχοί όμως ουδέποτε τον είδαν με καλό μάτι. Τότε συνδέθηκε με τον Ρώσο λόγιο καλόγερο Σωφρόνιο.
Δεν είναι λίγοι αυτοί που συνδέουν το όνομα του Σωφρόνιου με μυστικές υπηρεσίες, χωρίς όμως ποτέ να αποδειχθεί κάτι σχετικό. Το 1936, ο τότε Αρχιεπίσκοπος Αθηνών Χρυσόστομος και άλλοι επιφανείς κληρικοί φρόντισαν να εγγραφεί ο Άγγλος στη Θεολογική Σχολή, στην Αθήνα. Οταν έφτασε στην πόλη, υπηρέτησε στο μοναχικό τάγμα του τέως Καρυστίας, Παντελεήμονα. «Είναι αυτός που είπε το περιβόητο καλύτερα σαράντα χρόνια με τους γερμανούς, παρά μια ώρα με το ΕΑΜ», έγραφε ο Καραγιώργης.
Ο Παντελεήμων χειροτόνησε αρχιμανδρίτη τον Ντέιβιντ Μπαλφούρ και πλέον τον προσφωνούσαν Πάτερ Δημήτριο.
Ο εξομολογητής των μεγαλοαστών
Από την πρώτη στιγμή που έφτασε στην Αθήνα ο πατήρ Δημήτριος, ήταν περιζήτητος στα μεγάλα σαλόνια της πόλης. Με την ιδιότητα του αρχιμανδρίτη γράφτηκε ως αδερφός στη Μονή Πεντέλης και συνέχισε τη φοίτησή του στη Θεολογική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών.
Κανείς δεν ξέρει αν ήρθε στην Ελλάδα στρατολογημένος από τις βρετανικές μυστικές υπηρεσίες, ή αυτό συνέβη κατά την παραμονή του στην πρωτεύουσα.
Τα ελληνικά του πάντως, είχαν τελειοποιηθεί, ακόμη και στις ψαλμωδίες. Κυκλοφορούσε στο Κολωνάκι και συχνά τον καλούσαν μεγαλοαστοί για εξομολογήσεις. Εκανε αγιασμούς σε μέγαρα και ευκατάστατα σπίτια, μεταξύ των οποίων και του στρατηγού Παπάγου. Επίσης είχε γνωριστεί και είχε σχέσεις με τον μετέπειτα πρωθυπουργό Αλέξανδρο Κορυζή, που διαδέχθηκε τον Μεταξά και αυτοκτόνησε λίγο πριν μπουν οι Γερμανοί στην Ελλάδα.
Ο βρετανός ιερέας, δίδασκε στο Βρετανικό Ινστιτούτο Αθηνών και παρέδιδε μαθήματα αγγλικών σε γόνους «μεγάλων τζακιών». Σύντομα ανέπτυξε σχέσεις με την αδελφότητα θεολόγων «H Ζωή» και τον Αρχιεπίσκοπο Αθηνών Χρύσανθο. Με τις γνωριμίες αυτές ορίστηκε εύκολα, εφημέριος στο παρεκκλήσι του Ευαγγελισμού. Πλέον κατοικούσε μέσα στο χώρο του νοσοκομείου. Το αρχηγείο του όμως το είχε στήσει στην οδό Πλουτάρχου 2, στο Κολωνάκι. Το κτήριο έγραφε ο Καραγιώργης, «ανήκε στην αγγλική πρεσβεία και στους τηλεφωνικούς καταλόγους εμφανιζόταν ως έδρα της Γραμματείας του Πολιτικού Τμήματος του σερ Νόρτον».
Από το 1937 ως το 1939, ο Άγγλος κατάσκοπος με τα ράσα και τη διχαλωτή μακριά γενειάδα, ανέλαβε εκκλησιαστικά χρέη κοντά στη βασιλική οικογένεια. Οι σχέσεις του με τον βασιλέα Γεώργιο B´, τον διάδοχό Παύλο και την τότε πριγκίπισσα Φρειδερίκη, ήταν πολύ στενές. Ετσι μπορούσε να μπαινοβγαίνει άνετα στο παλάτι και να γίνεται αποδέκτης πολλών πληροφοριών. Οι Βρετανοί είχαν χτυπήσει διάνα. Γνώριζαν από πρώτο χέρι πολλά περισσότερα στοιχεία, ακόμη και για τα προσωπικά της βασιλικής οικογένειας. Πολλά μέλη της εξομολογούνταν συχνά στον αγαπημένο ιερέα. Παράλληλα, ο Μπαλφούρ «μεγάλωνε» τον κύκλο των σημαντικών γνωριμιών του με υψηλόβαθμους στρατιωτικούς και πολιτικούς, με τις ευλογίες του παλατιού.
Ο παπάς που ξύρισε τα γένια του και έβαλε τα χακί
Το 1941 όλα έδειχναν ότι οι Γερμανοί θα κήρυτταν τον πόλεμο στην Ελλάδα. Στο βιβλίο του «Η αφελής Ελλάς», ο Νικόλαος Σοϊλεντάκης γράφει ότι ο Μπάλφουρ έπαιξε ρόλο, στην αυτοκτονία του πρωθυπουργού Κορυζή το 1941. Ο Άγγλος πάντως πριν από την είσοδο των Γερμανών, πέταξε τα ράσα, ξυρίστηκε, έβαλε την στρατιωτική του στολή και αναχώρησε με το προσωπικό της βρετανικής πρεσβείας, από την Αθήνα για το Κάιρο. Εκεί, με την νέα ιδιότητά του πλέον, συνέχισε να έχει σχέσεις με την ελληνική βασιλική οικογένεια και τους πρώην πρωθυπουργούς Παναγιώτη Κανελλόπουλο και Γεώργιο Παπανδρέου.
Η ιστορία του ταξιδιού του περιγράφεται από έναν Έλληνα καθηγητή των Αγγλικών στο κολέγιο των Αθηνών εκείνης της περιόδου, τον Ηλία Ηλιάσκο, ο οποίος έφυγε με το προσωπικό της βρετανικής πρεσβείας, λίγο πριν την είσοδο των γερμανικών στρατευμάτων στην ελληνική πρωτεύουσα και στο Κάιρο εργάσθηκε σαν εκφωνητής νέων στον εκεί ραδιοφωνικό συμμαχικό σταθμό:
"Ο Βρετανός Γενικός Πρόξενος μας έδωσε τα απαραίτητα έγγραφα για τον αδελφό μου και μένα να επιβιβαστούμε στο τελευταίο προς εκκένωση ιστιοφόρο από το λιμάνι του Πειραιά. Ήταν το S/S "Κορινθία" το οποίο άφησε τον Πειραιά στις 18 Απριλίου 1941 που έτυχε να είναι Μεγάλη Παρασκευή, σύμφωνα με το Ελληνορθόδοξο ημερολόγιο. Περίπου πέντε ημέρες αργότερα, ο στρατός του Χίτλερ βάδισε προς την Αθήνα. Το πλοίο ήταν γεμάτο από το προσωπικό της βρετανικής Πρεσβείας που μετέφερε τα αρχεία της Πρεσβείας μαζί του.
Ενας από τους επιβάτες ήταν ο David Balfour ο οποίος ήταν ο εφημέριος στο εκκλησάκι του Νοσοκομείου "Ευαγγελισμός", Ήταν μια εντυπωσιακή ψηλή φιγούρα ενός αθλητικού άνδρα με μια μεγάλη μαύρη γενειάδα. Αν και είχε χειροτονηθεί ιερέας της Ελληνικής Ορθόδοξης Εκκλησίας, ήταν ένας Βρετανός υπήκοος και ευρέως φημολογήθηκε ότι ήταν πράκτορας των Βρετανικών Μυστικών Υπηρεσιών. Ο επίσημος τίτλος του ήταν «Πατήρ Δημήτριος».
Ήταν επίσης ο πνευματικός πατέρας της ελληνικής βασιλικής οικογένειας. Οταν το «Κορινθία» απέπλευσε ήταν ακόμα «Πατέρας Δημήτριος» και στην πραγματικότητα χοροστάτησε στη λειτουργία της Ανάστασης, ενώ ήμασταν ακόμα στη θάλασσα. Αργότερα συνάντησα τον David Balfour και πάλι στο Κάιρο, και αυτή τη φορά είχε ξυρίσει τα γένια του, και φορούσε τη στολή του ταγματάρχη του Σώματος Πληροφοριών το οποίο είναι μια τακτική μονάδα του βρετανικού στρατού.
Αρκετά χρόνια πριν από τον πόλεμο πριν ακόμη εμφανισθεί, η Abwehr (γερμανική στρατιωτική υπηρεσία πληροφοριών), η αντίστοιχη ναζιστική μυστική υπηρεσία, είχε άριστα εκπαιδευμένους μυστικούς πράκτορες που δραστηριοποιούνταν στην Ελλάδα.
Με δεξιοτεχνία είχαν καταγράψει όλες τις στρατιωτικές και πολιτικές πληροφορίες που θα μπορούσαν να είναι χρήσιμες για το Τρίτο Ράιχ, και είχαν οργανώσει ένα κατασκοπευτικό δίκτυο σε όλη τη χώρα. Καθώς ο πόλεμος γινόταν όλο και πιο αναπόφευκτος, κατέστη επίσης όλο και πιο επιτακτικό η Βρετανία και οι άλλες αντι-φασιστικές χώρες να συλλέξουν ακριβείς πληροφορίες και για τις ενέργειες των Γερμανών.
"Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου ένας μοναχός, ο οποίος είχε ασπαστεί την Ορθόδοξη πίστη στη Βαρσοβία, έφθασε από την Πολωνία μέσω του Αγίου Όρους, για να παραμείνει στο μοναστήρι της Πεντέλης, λίγο έξω από την Αθήνα. Σύμφωνα με το βιογράφο του John Freeman, η εγγραφή του στην Πεντέλη έλεγε, "Κελί 102. Αύξων αριθμός 75. Κοσμικόν Όνομα David Balfour. Εκκλησιαστικό όνομα Δημήτριος. Τόπος γεννήσεως Αγγλία. Ηλικία 35 ετών. Ενεπίγραφος εντολή της Αυτού Αγιότητος του Αρχιεπισκόπου Αθηνών. Ερχόμενος από τη Ρωσική Εκκλησία.
Αρχιεπισκοπή, αριθμός διατάγματος 3197 της 9ης Μαΐου 1936. " Ο πατήρ Δημήτριος είναι προφανώς ένα καλά εκπαιδευμένο και πολύ ευγενικό άτομο. Εχει σπουδάσει σε διάφορα μέρη της Ευρώπης και ομιλεί πολλές γλώσσες άπταιστα. Αυτές περιλαμβάνουν αρχαία, βυζαντινά και σύγχρονα ελληνικά, συμπεριλαμβανομένης και της καθομιλουμένης ελληνικής "μάγκικης".
Η νέα αποστολή στην Αθήνα
Μετά την απελευθέρωση, ο ταγματάρχης Ντέιβιντ Μπαλφούρ, έφτασε και πάλι στην Αθήνα, ως στέλεχος της Βρετανικής Πρεσβείας. Πολλοί μελετητές και ερευνητές της περιόδου, εκτιμούν ότι ο Μπαλφούρ βοήθησε στην τοποθέτηση του Αρχιεπισκόπου Αθηνών Δαμασκηνού, στη θέση του Αντιβασιλιά.
Ο Ντέιβιντ Μπάλφουρ, εμφανίστηκε με στρατιωτικά ή πολιτικά, να συνοδεύει τον Τσόρτσιλ στην Αθήνα, ή τον στρατηγό Μοντγκόμερι, ή άλλους, σαν διερμηνέας. Και όπως χαρακτηριστικά γράφει ο Σεφέρης, που ήταν τότε υπεύθυνος τύπου του Υπουργείου Εξωτερικών της εξόριστης ελληνικής κυβέρνησης του Καΐρου:
«Τὰ στρατεύματά μας λαμβάνουν τὶς διαταγές τους ἀπὸ τὸν Στρατηγὸ Paget καὶ ἐμεῖς ἀπὸ τὸν Mister Balfour, πρώην Ἁγιορείτη καλόγερο, πρώην μακρογενάτο ορθόδοξο παπὰ, πρώην μικροχιτλερομούστακο ταγματάρχη τῆς «ἐξυπνάδας» (intelligence). Καὶ δὲν μᾶς ἐμπιστεύεται οὔτε γιὰ τὴν μετάφραση. Καημένη Ἑλλάδα»
Ο γνώστης της ελληνικής πραγματικότητας, δεν έλειψε από τα Δεκεμβριανά, ούτε από τη Συμφωνία της Βάρκιζας, στις 12 Φεβρουαρίου του 1945. «Ήταν η γλώσσα (μεταφραστής) και το μυαλό του Σκόμπυ», σύμφωνα με τον ιστορικό και συγγραφέα Σαράντο Καργάκο. Μέχρι και την ώρα της υπογραφής, ο Μπαλφούρ δεν σταμάτησε να συζητάει με όλους τους πρωταγωνιστές εκείνων των ημερών. Η εμφάνιση του με πολιτικά ή στρατιωτικά ρούχα, εξόργισε πολλούς επιφανείς Αθηναίους που τον εμπιστεύθηκαν ως ιερέα, και τον υπερασπίστηκαν όταν τον κατηγορούσαν ως πράκτορα των βρετανικών μυστικών υπηρεσιών.
Ο θεολόγος πράκτορας 25 Ιανουαρίου 1947
Μόλις είχε σχηματιστεί κυβέρνηση συνασπισμού, υπό τον άλλοτε διοικητή της Εθνικής Τράπεζας, Δημήτρη Μάξιμο. Ο Ριζοσπάστης στο πρωτοσέλιδο εκείνης της ημέρας, έγραφε για «κυβέρνηση Μπαλφούρ». Και πάλι ο Καραγιώργης αποκάλυπτε τον ύποπτο ρόλο που έπαιξε στο σχηματισμό της κυβέρνησης μαζί με τον Παναγιώτη Πιπινέλη.
Μετά το δεύτερο «ξεμπρόστιασμα» του David Balfour από τις πολύ καλά πληροφορημένες πηγές του Ριζοσπάστη, είχε φτάσει η ώρα να φύγει και πάλι από την Αθήνα. Συνέχισε την καριέρα του ως διπλωματικός υπάλληλος της βρετανικού υπουργείου Εξωτερικών, στο Ισραήλ, στο Προξενείο της Σμύρνης, στην Γενεύη και αλλού. Αργότερα, εργάστηκε στη βιβλιοθήκη του βρετανικού υπουργείου Εξωτερικών, από όπου και συνταξιοδοτήθηκε. Μέχρι το 1989 που πέθανε, έγραψε πολλές μελέτες για την Ορθόδοξη Θεολογία και ιδιαίτερα για τον Άγιο Γρηγόριο τον Παλαμά και τον Άγιο Συμεών, Αρχιεπίσκοπο Θεσσαλονίκης. ...
Την ίδια περίοδο με τον David Balfour στην Αθήνα δρα ένας ακόμη κληρικός γνωστός πράκτορας. Πρόκειται για τον αρμενοκαθολικό επίσκοπο Ελλάδος Γιοχάνες Γκαμσαραγιάν ο οποίος δούλευε για τις μυστικές υπηρεσίες της Γερμανίας και είχε φτάσει να δημιουργήσει στην καρδιά της Αθήνας, στην Πλατεία Συντάγματος, μυστική σχολή σαμποτέρ. Από αυτή τη σχολή βγήκαν τουλάχιστον 300 σαμποτέρ που έδρασαν στα χρόνια του πολέμου σε όλη τη Μέση Ανατολή.
