Ο καθημερινός σταυρός ως οδός ανάβασηςΟ κόσμος είναι δώρο του Θεού, άλλα ο προορισμός αυτού του δώρου είναι να ενώσει τον άνθρωπο με τον Θεό που το παραχώρησε. Σκοπός του δώρου είναι να αυθυπερβαίνεται συνεχώς.
Όταν παίρνουμε ένα δώρο από κάποιον, θα πρέπει πρωτίστως να κοιτούμε το πρόσωπο που το έχει δωρίσει και όχι να κρατούμε τα μάτια μας στο δώρο. Ωστόσο, συχνά, το πρόσωπο που λαμβάνει ένα δώρο συνδέεται τόσο στενά μαζί του, ώστε ξεχνά ποιος του το έχει δωρίσει.
Όμως, ο Θεός απαιτεί από εμάς αγάπη χωρίς όρους, γιατί είναι απείρως μεγαλύτερος από οποιοδήποτε δώρο που μας παραχωρεί, όπως ακριβώς σε ανθρώπινο επίπεδο το πρόσωπο που μας δίνει ένα δώρο είναι ασύγκριτα πιο σημαντικό από το δώρο που μας δώρισε, και θα πρέπει να τον αγαπούμε γι' αυτό που είναι και όχι λόγω του δώρου του.
Με τον τρόπο αυτό, κάθε δώρο απαιτεί τον δικό του σταυρό, και ο σταυρός αυτός υπάρχει για να μας δείξει ότι όλα αυτά τα δώρα δεν αποτελούν την έσχατη και τελική πραγματικότητα. Ο σταυρός αυτός υπάρχει, με άλλη μορφή, μέσα στο δώρο και, μερικές φορές, μέσα στην πλήρη απώλειά του.
Μπορούμε να διακρίνουμε πολλές σημασίες στο σταυρό, ως εκτύπωμα πάνω στο δώρο του κόσμου που μας δίνει ο Θεός. Ο άγιος Μάξιμος ο Ομολογητής είπε ότι «όλες οι πραγματικότητες, τις οποίες προσλαμβάνουμε με τις αισθήσεις απαιτούν το σταυρό» και «όλες οι πραγματικότητες, τις οποίες κατανοούμε με το νου μας χρειάζονται τον τάφο». Σε αυτές τις λέξεις του Αγίου Μαξίμου μπορούμε να προσθέσουμε το εξής: ο άνθρωπος, στην πεσμένη κατάστασή του, αισθάνεται την κατάλυση του παρόντος κόσμου και της ίδιας της ύπαρξής του ως πόνο, ως μαρτύριο και ως λύπη, γιατί έχει δεσμεύσει τις ευαισθησίες, που αποτελούν μέρος της ίδιας της ύπαρξής του, με το σχήμα αυτού του κόσμου που παρέρχεται. Αυτός ο σύνδεσμος με τα πράγματα τού κόσμου γίνεται αισθητός με ιδιαίτερη δύναμη από εκείνους που δεν πιστεύουν ότι υπάρχει οποιαδήποτε περαιτέρω μεταμόρφωση αυτού τού κόσμου μετά από τη ζωή που γνωρίζουμε τώρα.
Ο Χριστιανός, ωστόσο, μεταφέρει αυτόν το σταυρό τού κόσμου και της δικής του ύπαρξης όχι μόνο με περισσότερη ευκολία αλλά και με ιδιαίτερη χαρά, γιατί γνωρίζει ότι μετά το σταυρό ακολουθεί ζωή άφθαρτη. Με την πίστη βλέπει τον κόσμο ως σταυρωμένο και νεκρό γι' αυτόν και τον εαυτό του, με όλες του τις ροπές, ως σταυρωμένο και νεκρό για τον παρόντα κόσμο. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν ενεργεί στον κόσμο και ότι δεν ασκεί την ευθύνη του απέναντί του, αλλά ότι εργάζεται προκειμένου να αναπτυχθούν στην παρούσα κατάσταση του κόσμου -προορισμένου καθώς είναι να φθαρεί και να πεθάνει- τα σπέρματα, οι σπόροι της μελλοντικής ανάστασής του. Ποθεί να σταυρωθεί ο κόσμος αυτός, και η δική του ύπαρξη μέσα σε αυτόν, όπως σταυρώθηκε ο Χριστός. Αυτό σημαίνει ότι εκούσια επιθυμεί να υποστεί το μαρτύριο τού σταυρού με την ελπίδα της ανάστασης σε έναν υψηλότερο άφθαρτο κόσμο, μιας ανάστασης, η οποία είναι πραγματικά μέσα και μαζί με τον Χριστό. [. . . ]
Παρ’ όλα αυτά, δεν είναι μόνο ο Χριστιανός εκείνος που βιώνει τη δική του ζωή και τη ζωή του κόσμου με την προσδοκία της σταύρωσής τους, ως καρφωμένες πάνω στο σταυρό της παροδικότητας της παρούσας μορφής τους. Όλοι αναπόφευκτα τις βιώνουν. Γιατί όλοι γνωρίζουμε ότι όλοι όσοι αγαπούμε θα πεθάνουν, και οπωσδήποτε αυτό εισάγει τη λύπη μέσα στη χαρά της κοινωνίας μας μαζί τους. Όλοι γνωρίζουμε ότι τα υλικά αγαθά που κάποιος συσσωρεύει είναι εφήμερα, και η γνώση αυτή επισκιάζει την ικανοποίηση που κάποιος βρίσκει σε αυτά. Με αυτή την έννοια, ο κόσμος και η δική μας ύπαρξη μέσα στον κόσμο αποτελούν ένα σταυρό, τον οποίο θα σηκώσουμε μέχρι το τέλος της επίγειας ζωής μας. Ποτέ ένας άνθρωπος δεν μπορεί να χαρεί πλήρως με τα δώρα, τα αγαθά και τα πρόσωπα αυτού του κόσμου. Αισθανόμαστε την παροδική φύση αυτού του κόσμου ως συνεχή σταυρό.
Όμως, οι Χριστιανοί μπορούν να βιώσουν αυτόν το σταυρό με την ελπίδα της ανάστασης και, επομένως, με χαρά, ενώ εκείνοι που δεν έχουν πίστη πρέπει να ζήσουν αυτή την εμπειρία με όλο και αυξανόμενη λύπη, με την αίσθηση ότι η ύπαρξη στερείται νοήματος και με μίαν απόγνωση την οποία δεν μπορούν να απαλύνουν πλήρως.
Ο Σταυρός στις σχέσεις
Η ευθύνη μας έναντι όσων βρίσκονται δίπλα μας δημιουργεί έναν ιδιαίτερα βαρύ και οδυνηρό σταυρό, λόγω τού εύθραυστου της ζωής τους, η οποία είναι εκτεθειμένη σε ένα πλήθος ασθενειών και δυσκολιών, που προκύπτουν από τις συνθήκες αυτού του κόσμου στην παρούσα κατάστασή του.
Οι γονείς υποφέρουν έντονα και πολύ συχνά, εξαιτίας των ασθενειών και των δυσκολιών των παιδιών τους φοβούνται για τη ζωή τους, την αποτυχία τους, τα όσα υποφέρουν. Επομένως, η ζωή των γονέων γίνεται μία ζωή συνεχούς ανησυχίας, και ο σταυρός των παιδιών είναι δικός τους σταυρός. Ο δικός μας σταυρός γίνεται βαρύτερος με το βάρος τού σταυρού εκείνων με τους όποιους ερχόμαστε σε επαφή, γιατί μοιραζόμαστε την ευθύνη για τη ζωή των παιδιών μας, των συγγενών μας, των φίλων μας και ακόμα όλων των ανθρώπων με τους όποιους, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, συνδεόμαστε. Φέρουμε ευθύνη για όλα όσα μπορούν να απειλήσουν τη ζωή εκείνων, τους όποιους φροντίζουμε έχοντας την υποχρέωση, όσο μπορούμε, να τους απαλύνουμε τις δυσκολίες τους και να βοηθήσουμε τις ζωές τους. Έτσι, μπορούμε να φανερώσουμε και να ενισχύσουμε την αγάπη μας γι' αυτούς και τη δική τους για εμάς, να καλλιεργήσουμε τους σπόρους μιας μελλοντικής ζωής για να ευδοκιμήσουν, ενισχύοντας τη δική μας και τη δική τους πνευματική ύπαρξη. Στην ευθύνη μας αυτή έναντι τού πλησίον μας βιώνουμε πιο έντονα την ευθύνη μας έναντι του Θεού. Ο Χριστός, που σπλαχνίστηκε όσους υπέφεραν και έκλαψε για τους νεκρούς, έδειξε αυτή τη σημασία του σταυρού Του.
Μια δεύτερη έννοια του σταυρού στις σχέσεις είναι η εξής: ο πεσμένος κόσμος συχνά βιώνεται και γίνεται αισθητός ως ένας σταυρός μέχρι θανάτου, μέσα από το γεγονός ότι οι άνθρωποι, μερικές φορές, δρουν απέναντί μας με τρόπο εχθρικό, αν και δεν τους έχουμε βλάψει. Μας υποπτεύονται για κακές προθέσεις εναντίον τους. Μας θεωρούν εμπόδια στο μονοπάτι της ζωής τους. Συχνά γίνονται εχθροί μας, εξαιτίας των υψηλών και ευγενών πεποιθήσεων, στις οποίες μένουμε πιστοί. [. . . ]
Επίσης, νιώθουμε ως βαρύ σταυρό τις εσφαλμένες επιλογές των παιδιών μας, των αδελφών μας και πολλών από τους συνανθρώπους και τους συγχρόνους μας. Φέρουμε ως σταυρό την έλλειψη κατανόησής τους για τις καλές μας προθέσεις και τα αγαθά έργα μας. Σχεδόν η κάθε προσπάθειά μας να μεταδώσουμε την καλοσύνη των συνοδεύεται από μαρτύριο και από ένα σταυρό, τον οποίο σηκώνουμε, λόγω της έλλειψης κατανόησης των άλλων. Η ευχή να αποφύγουμε το μαρτύριο αυτό -αυτόν το σταυρό- θα μπορούσε να σημαίνει γενικά την αποκήρυξη του αγώνα και της προσπάθειας να κάνουμε το καλό.
Έτσι, χωρίς το σταυρό, δεν μπορεί να υπάρχει ούτε αληθινή ανάπτυξη ούτε αληθινή ενδυνάμωση της πνευματικής ζωής. Η αποφυγή του σταυρού σημαίνει την αποφυγή ενώπιον τών αδελφών και των του Θεού της ευθύνης μας έναντι συνανθρώπων μας. Μόνο με το σταυρό μπορούμε να παραμείνουμε παραδομένοι στον Θεό και σε αληθινή αγάπη με τους συνανθρώπους μας. Δεν μπορούμε να εξαγνίσουμε ή να αναπτύξουμε τη δική μας πνευματική ζωή ή αυτή των άλλων ή του κόσμου γενικά, ενώ ζητούμε να αποφύγουμε το σταυρό. Επομένως, δεν ανακαλύπτουμε το βάθος και το μεγαλείο των ικανοτήτων και δυνάμεων αυτού του κόσμου ως δώρο του Θεού, αν προσπαθήσουμε να ζήσουμε χωρίς το σταυρό.Ο δρόμος του σταυρού είναι ο μόνος δρόμος που μας οδηγεί προς τα άνω, ο μόνος δρόμος που υψώνει την κτίση στα πραγματικά ύψη, για τα οποία έχει δημιουργηθεί. Αυτή είναι η άξια, την οποία κατανοούμε στο σταυρό τού Χριστού.
